تا حرف از خشکسالی و کاهش بارش در کشور به میان میآید، ذهنها عموماً به سوی یک راهحل میرود؛ بارورسازی ابرها. هدف اصلی و مهم بارورسازی اضافهکردن هستههای یخساز به ابر است. زمان اجرای این برنامه نیز بسیار مهم است؛ چون این عملیات پیچیده به فاکتورهایی مانند ساعت اجرا، سرعت و جهت وزش باد، فصل و شرایط محیطی وابسته است. اگر همه این شرایط مهیا باشند و به بهترین شکل ساماندهی شده باشند، بارش در بهترین حالت حدود ۱۵درصد افزایش پیدا میکند. توجه به این نکته ضروری است که بارورسازی باید روی ابر پیاده شود. پس ابتدا باید ابری وجود داشته باشد تا بتوان چنین پروژهای را روی آن پیاده کرد. در مناطقی که ابرناکی کمی داشته باشد نمیتوان این روش را انجام داد. کویرهای یزد و کرمان یا مناطقی از خراسانجنوبی بهطورطبیعی زمان ابرناکی کمتری نسبت به بقیه مناطق کشورمان دارند و احتمال موفقیت پروژههای بارورسازی در آنها کمتر است.
حال در جدیدترین خبرها رئیس مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها از آغاز عملیات باروری ابرها تا دو هفته دیگر خبر داد و گفت: براساس قرارداد امضا شده با نیروی هوافضای سپاه، یک فروند هواپیما با تجهیزات کامل آماده آغاز عملیات باروری ابرهاست.
فرید گلکار، با بیان اینکه نخستین پروژه باروری ابرها در سال 1395 انجام شد اظهار کرد: شرایط به گونهای بود که در اواسط پاییز پروژه کلید میخورد و هر زمان که شرایط برای آغاز عملیات مناسب بود، این فرآیند صورت میگرفت و نهایتاً تا اواسط اردیبهشتماه ادامه داشت. وی ادامه داد: با توجه به اینکه در آن سال با یک هواپیما و یک شرکت دیگر این کار را انجام میدادیم، اکنون دچار وقفه شدیم اما طی قراردادی که با نیروی هوافضای سپاه منعقد کردهایم یک هواپیما و تعدادی پهپاد آماده انجام این عملیات شدند. رئیس مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها، با بیان اینکه مدتی در اجرای این عملیات وقفه ایجاد شد، اظهار کرد: درنهایت تا دو هفته دیگر هواپیما آماده خواهد بود؛ البته پهپادها را کمی زودتر آماده خواهیم کرد اما اینکه چه زمانی عملیات اجرایی شود، بستگی به شرایط جوی کشور دارد.
ابرهای کدام استان بارور میشود؟
گلکار ادامه داد: براساس پیشبینیهای صورت گرفته عمدتاً این عملیات روی کوهستانهای زاگرس بخشی کوچکی از البرز و ایران مرکزی یعنی اصفهان، فارس، یزد و بخشی از کرمان انجام میشود. وی با بیان اینکه تأثیر یکبار عملیات در میزان افزایش بارشها 10 تا 15 درصد است اما با توجه به اینکه میزان هزینه این عملیات نسبت به سودآوری آن بسیار کم است، گفت: لازم است یک حساب جداگانه برای طرحهای بارورسازی ابرها ایجاد شود؛ زیرا شرایط جوی هوا منتظر تخصیص منابع نمیماند و باید از این ظرفیتها استفاده کرد. رئیس مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها با اشاره به علت توقف پروژههای بارورسازی ابرها اظهار کرد: بهدلیل مسائل داخلی و سازمانی اجرای این عملیات با وقفه مواجه شد اما اکنون شرایط نرمال شده است و میتوانیم این پروژهها را پیش ببریم. گلکار، درباره میزان سرمایه برای اجرای این طرحها اضافه کرد: امسال هفت میلیارد تومان بودجه برای این مسئله در نظر گرفته شد که البته بسیار دیر تخصیص یافت که اگر امسال نیز هفت میلیارد دیگر تخصیص یابد، میتوانیم نیازهای این پروژه را برطرف کنیم.
واکنش سازمان هواشناسی به عملیات مجدد بارورسازی ابرها
مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها، درحالی اعلام کرده است که امسال هفت میلیارد تومان بودجه برای عملیات بارورسازی ابرها در نظر گرفته شده است و از دو هفته آینده این عملیات آغاز میشود که رئیس سازمان هواشناسی به این موضوع واکنش نشان داد و گفت: بارورسازی ابرها شاید در حد بارش برای یک مزرعه پاسخگو باشد؛ اما بههیچوجه در مقیاس شهر و کشور پاسخگو نخواهد بود. سحرتاجبخش، با بیان اینکه فرایند بارورسازی ابرها غیرممکن نیست، گفت: هدف از بارورسازی ابرها بسیار مهم است. بارورسازی ابرها، سبب رفع خشکسالی کشور یا افزایش ذخایر آب زیرزمینی نمیشود.
سازمان جهانی هواشناسی نیز بیان کرده است: بارورسازی ابرها نمیتواند در رفع خشکسالی مؤثر باشد. به گفته تاجبخش، در کشور امارات نیز مدتها روی پروژه بارورسازی ابرها کار شده است ولی به نتیجهای نرسیدهاند. شاید بارورسازی ابرها در حد بارش برای یک مزرعه پاسخگو باشد، اما در مقیاس کلان جوابگو نخواهد بود و سبب افزایش ذخایر آبی کشور نمیشود.
رئیس سازمان هواشناسی کشور افزود: برای بارورسازی ابرها نیاز به اطلاعات جوی و هواشناسی است. برای مثال باید ابر خاصی را در ارتفاع مشخصی بارور کرد؛ همچنین سایر عوامل جوی از جمله باد در امر بارورسازی ابرها مؤثر است. ما تاکنون تبادل اطلاعات هواشناسی با دستگاههای مختلف برای بارورسازی ابرها نداشتهایم اما بانک اطلاعاتی مشترکی از اطلاعات هواشناسی بین دستگاههای مختلف وجود دارد که ممکن است برای بارورسازی ابرها از آن اطلاعات استفاده کنند.
درحالیکه سازمان هواشناسی کشور تاکید میکند براساس دادههای علمی و تجربههای بینالمللی، پروژه بارورسازی ابرها تاثیری بر افزایش بارش و رفع خشکسالی در کشور ندارد، انتظار میرود دستگاههای متولی و مجری مستندات خود در اجرای مجدد عملیات بارورسازی ابرها را منتشر کنند.